“Met MRI-geleide bestraling kunnen we preciezer bestralen. Daardoor kunnen we veilig een hogere dosis straling geven bij sommige tumoren en hoeven patiënten minder vaak naar het ziekenhuis te komen. Een enorme winst.”
Martijn Intven is radiotherapeut in het UMC Utrecht. Hij houdt zich vooral bezig met de behandeling van patiënten die een tumor hebben in het maag- darm en levergebied. Hierbij maakt hij veel gebruik van MRI-geleide radiotherapie.
“Traditionele radiotherapie wordt uitgevoerd met een combinatie van een bestralingsapparaat en een CT-scanner. De CT-scanner wordt voornamelijk gebruikt om te controleren dat de patiënt in de goede houding ligt voor de bestraling. Dit is dezelfde houding als op de scans die gemaakt zijn ter voorbereiding van de behandeling. Op deze manier kunnen we een enkel bestralingsplan gebruiken voor de hele behandeling. MRI-geleide radiotherapie is anders. Hierbij maken we gebruik van een combinatie van een bestralingsapparaat en een MRI-scanner, de MR-linac, een Utrechtse uitvinding. Naast het dagelijks controleren van de positie van de patiënt kunnen we met de MRI de tumor ook goed zien. Daarnaast kunnen we ook dagelijks een nieuw bestralingsplan maken op basis van de dagelijkse positie van de tumor en omgevende organen. Hiermee kunnen we meer maatwerk leveren dan met de traditionele CT-geleide radiotherapie.”
“Mijn onderzoek richt zich vooral op de klinische toepassing van MRI-geleide radiotherapie. Vooral bij tumoren die slecht zichtbaar zijn op de traditioneel gebruikte CT of tumoren die bewegen met de ademhaling of bewegingen van de darmen, is dit een enorme vooruitgang. Hierbij kunnen we echt preciezer bestralen.”
Preciezer en daardoor minder vaak bestralen
“Het grote voordeel van MRI-geleide radiotherapie is dus dat we dagelijks de bestraling kunnen aanpassen op basis van hoe het lichaam van de patiënt er die dag uit ziet. Zo kunnen we veel preciezer bestralen en raken we minder gezond weefsel. Dat leidt tot minder bijwerkingen. Een bijkomend voordeel is dat we veilig een hogere dosis straling kunnen geven. Een hogere dosis per dag, waardoor mensen minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te komen. Zo kunnen we bijvoorbeeld patiënten met prostaatkanker behandelen in vijf keer, in plaats van bijvoorbeeld twintig keer wat tot voor kort de standaard was. Ook kunnen we veilig een hogere totaaldosis geven wat bij leidt tot betere tumorcontrole en bij sommige soorten kanker, bijvoorbeeld endeldarmkanker of slokdarmkanker, zelfs tot meer mensen die alleen met radiotherapie behandeld kunnen worden in plaats van een operatie.”
“Om deze voordelen van MRI-geleide radiotherapie wetenschappelijk te bewijzen lopen er diverse studies op onze afdeling. Daarnaast houden we alle gegevens van de met MRI-geleide radiotherapie behandelde patiënten bij in een cohort waarin we patiënten langdurig volgen om ook de lange termijneffecten van MRI-geleide radiotherapie te kunnen onderzoeken.”
Samenwerken met partners
“Voor het realiseren van dit soort technologische innovaties is het heel belangrijk om samen te werken met partners uit de industrie. Het initiatief om de MR-linac te ontwikkelen hebben we zelf genomen en veel technologische oplossingen om een diagnostische MRI-scanner en een bestralingsapparaaat te combineren hebben we zelf bedacht. Om er echter een product van te maken dat wereldwijd verkocht en gebruikt kan worden hebben we samengewerkt met onze partners Philips en Elekta. Deze samenwerking was een voorbeeld van een succesvolle samenwerking tussen de industrie en de academie, waarvan patiënten wereldwijd nu profiteren.”
“Naast de industrie hebben we ook zorgverzekeraars nodig die meedenken en ons de ruimte geven om de meerwaarde van nieuwe technieken te bewijzen. Dat kost nu eenmaal tijd en geld en niet alles is van tevoren altijd al duidelijk. Gelukkig hebben we tot nu toe altijd de ruimte gekregen om dit soort innovatietrajecten samen te kunnen doen. Ik hoop natuurlijk dat dit zo blijft.”
De toekomst
“De behandeling duurt nu nog altijd ongeveer 45 minuten. Dat komt onder andere doordat er nog veel handwerk aan te pas komt, bijvoorbeeld bij het aangeven van de dagelijkse positie van de tumor en de omliggende organen op de scans. Dat kan in de toekomst – met de toepassing van kunstmatige intelligentie – gaan veranderen. We willen naar een situatie toe waarin al die structuren automatisch worden aangeven door de computer en de arts alleen nog maar hoeft te controleren of het gegenereerde voorstel klopt. Hierdoor zou de behandeltijd dichter in de buurt kunnen komen van de huidige behandelduur op de standaard toestellen, zo’n 20 minuten.”
“Naast kortere behandeling kunnen we in de toekomst ook verwachten dat we nog verder maatwerk gaan leveren op basis van de MRI-beelden die we dagelijks maken. Met die beelden kunnen we bijvoorbeeld veel beter het effect van de behandeling volgen. Op basis hiervan zouden we de behandeling kunnen aanpassen. Als we kunnen voorspellen dat de tumor net niet volledig zal verdwijnen kunnen we de bestralingsdosis verhogen. Of bij bijvoorbeeld een voorspeld slecht effect van de behandeling zouden we kunnen overgaan tot een operatie. Al deze beslissingen zijn in principe mogelijk op basis van de verkregen data. Op dit moment loopt er onderzoek om te kijken hoe we deze keuzes veilig kunnen maken.”
“Door al deze ontwikkelingen gaan we zo langzaamaan naar een situatie in de radiotherapie waarin dosis, duur, en bestralingsgebieden van een behandeling op de individuele patiënt zijn aangepast. Dat betekent dus meer maatwerk.”